Στη συζήτηση για το Novartis-gate στη Βουλή ακούσαμε κατά κόρον ότι αποτελεί σκευωρία της κυβέρνησης, των δικαστικών λειτουργών και των «κουκουλοφόρων». Σκευωρία σημαίνει ποινικοποίηση της πολιτικής, χρήση του ποινικού δικαίου για πολιτικό όφελος.
Στη χώρα μας και διεθνώς, πολιτικές σκευωρίες έχουν χρησιμοποιηθεί κυρίως εναντίον της Αριστεράς. Στην Τουρκία, ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ηγέτης του αριστερού φιλοκουρδικού HDP, που πήρε 10% στις προεδρικές εκλογές του 2014, προφυλακίζεται από το 2016 και δικάζεται για τρομοκρατία.
Στη Βραζιλία, οι δικαστές καταδιώκουν τον δημοφιλή πρώην πρόεδρο Λούλα για να αποκλειστεί από τις εκλογές του επόμενου χρόνου, τις οποίες προβλέπεται να κερδίσει. Η πολιτική δικαιοσύνη αποτελεί την πιο προφανή και ανήθικη προσπάθεια των πανταχού εξουσιών να συκοφαντήσουν την Αριστερά και να αλλοιώσουν το εκλογικό αποτέλεσμα. Αποτελεί το Novartis-gate απόπειρα πολιτικής σκευωρίας;
Ας κάνουμε μια διάκριση: Κλασική περίπτωση πολιτικής δικαιοσύνης υπάρχει όταν η νέα κυβέρνηση μετά από κυβερνητική αλλαγή χρησιμοποιήσει τα δικαστήρια για να απονομιμοποιήσει ηθικά τους ηττημένους αντιπάλους. Η αποτυχία των πολιτικών πρέπει να αξιολογείται και να τιμωρείται πολιτικά. Αυτό έγινε με τις δύο εκλογές και το δημοψήφισμα το 2015. Οι πολίτες, όχι οι δικαστές, έκριναν τις αποτυχίες των μνημονίων.
Το Novartis-gate είναι τελείως διαφορετικό. Οι ελεγχόμενες πράξεις αποτελούν σοβαρά εγκλήματα στα οποία ενδέχεται να αναμιγνύονται και πρώην υπουργοί. Δεν πρόκειται για victor’s justice – τη δικαιοσύνη των νικητών που επιδιώκει την ηθική απονομιμοποίηση πολιτικών αντιπάλων. Το Novartis-gate αποτελεί κορυφαία έκφραση της διαφθοράς στις υγειονομικές δαπάνες, της μητέρας των σκανδάλων που οδήγησαν στη χρεοκοπία.
Τα έγγραφα του FBI στη δικογραφία περιγράφουν λεπτομερώς τις πολυδαίδαλες τακτικές δωροδοκίας και ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Ψεύτικα συνέδρια, πραγματικά και φανταστικά ταξίδια, αναληθή τιμολόγια και πληρωμές απευθείας σε γιατρούς για να συνταγογραφούν αχρείαστα φάρμακα. Εταιρείες ΜΜΕ και δημοσίων σχέσεων υπερτιμολογούσαν τις υπηρεσίες τους και νομιμοποιούσαν τις δωροδοκίες.
Ο κυνισμός της εταιρείας και των συνεργών της στην καταλήστευση του καθημαγμένου λαού μας είναι ανατριχιαστικός. Η δικογραφία αποτελεί μνημείο εγκληματικότητας ενός συστήματος εξουσίας που δεν έχει κανέναν φραγμό στην επιδίωξη του κέρδους. Μιας κυνικής ελίτ που ξέρει την τιμή των πάντων αλλά την αξία μηδενός.
Τα υπερτιμολογημένα υγειονομικά προϊόντα κόστισαν στον ελληνικό λαό περίπου το ένα τέταρτο του δημόσιου χρέους. Τα εγκλήματα της Novartis και των γιατρών θα εξεταστούν από τους δικαστές. Αλλά η κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος σχετίζεται άμεσα με το πολιτικό σύστημα. Η κ. Μπακογιάννη και άλλοι τέσσερις βουλευτές είχαν καταθέσει το 2011 επίκαιρη επερώτηση στον τότε υπουργό Υγείας Ανδρέα Λοβέρδο. Μιλούσαν για «έγκλημα» που συντελέστηκε την προηγούμενη δεκαετία, για «μαύρες τρύπες», για τιμές υγειονομικών υλικών που αυξάνονταν 30 ή 50 φορές. Τα εγκλήματα διασφαλίζονταν με την «ομαδική τύφλωση» όσων είχαν ευθύνη.
Ολοι οι εμπλεκόμενοι παραδέχτηκαν το σκάνδαλο και την τρομερή σπατάλη αλλά υποστήριξαν ότι επί θητείας τους η δαπάνη μειώθηκε. Εχουμε λοιπόν ένα «άμωμο» έγκλημα χωρίς ενόχους. Στη Βρετανία, και οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί απολογήθηκαν το 2010 για το «σκάνδαλο των εξόδων», που στοίχισε μόλις δύο εκατομμύρια λίρες – οι βουλευτές χρέωναν στο Δημόσιο μικροδαπάνες που δεν δικαιούνταν. Ολοι επέστρεψαν τα λεφτά, πολλοί δικάστηκαν και περισσότεροι αναγκάστηκαν σε παραίτηση. Στην Ελλάδα ούτε ένας υπουργός δεν απολογήθηκε για τα τεράστια ποσά που έχασε το κράτος. Ούτε ένας δεν δέχτηκε ότι μπορεί οι συνεργάτες του να είχαν παράνομες δοσοληψίες.
Ολες οι προεκλογικές εκστρατείες μέχρι το 2009 έγιναν με το κόμμα της εκάστοτε αντιπολίτευσης να υπόσχεται «ηθική στην πολιτική», «επαναθεμελίωση του κράτους», εγκατάλειψη της «αλαζονείας της εξουσίας». Μόλις τελείωναν οι εκλογές, η νέα κυβέρνηση επέστρεφε στις γνωστές μεθόδους.
Δεν περιμέναμε να απολογηθεί η πολιτική ελίτ στον ελληνικό λαό, αν και μια μεταμέλεια ιαπωνικού τύπου και ακόμα περισσότερο ένα δημόσιο χαρακίρι θα ταίριαζαν περισσότερο, αν αναλογιστούμε το μέγεθος της ευθύνης. Η παλιά πολιτική κάστα δεν διαθέτει το βασικό ηθικό ανάστημα. Υπάρχουν όμως στη δικογραφία στοιχεία για πιθανές ποινικές ευθύνες πολιτικών;
Whistleblowers και FBI
Οι προστατευόμενοι μάρτυρες δεν έχουν καμιά σχέση με «κουκουλοφόρους» που μας φέρνουν στη μνήμη τους καταδότες των ναζί. Είναι whistleblowers, άνθρωποι που βάζουν το κοινό καλό και την προστασία της δημοκρατίας πάνω από την προσωπική τους ασφάλεια. Ανήκουν, μαζί με τον Daniel Elsberg των Pentagon Papers, το «βαθύ λαρύγγι» του Water-gate ή τον Edward Snowden των αποκαλύψεων για τις παγκόσμιες παρακολουθήσεις, σε μια ηρωική ομάδα που παίρνει τεράστια ρίσκα για το δημόσιο συμφέρον. Κάθε ευνομούμενο κράτος τούς ευγνωμονεί και τους προστατεύει.
Ας δούμε λοιπόν μόνο το πόρισμα του FBI. Γράφει στην εισαγωγική διαβιβαστική παράγραφο πως «η Ελλάδα μπορεί να το χρησιμοποιήσει για την άσκηση δίωξης και αποδεικτικούς λόγους που αφορούν τους Ανδρέα Λοβέρδο, Μάριο Σαλμά, Αδωνι Γεωργιάδη, Ανδρέα Λυκουρέντζο, Αντώνιο Σαμαρά, Ιωάννη Στουρνάρα και Δημήτρη Αβραμόπουλο». Θεωρεί δηλαδή το FBI ότι με βάση τις πληροφορίες που «έχουν αντληθεί μέχρι τώρα», τα στοιχεία που συγκέντρωσε αποτελούν χρήσιμο υλικό για την εξιχνίαση της ανάμειξης πολιτικών προσώπων. Αφού το αμερικανικό πόρισμα για τους ιδιώτες θεωρείται αξιόπιστο από όλους, ανάλογο τεκμήριο πρέπει να ισχύσει και γι’ αυτό των πολιτικών.
Στο σώμα του κειμένου δεν εμφανίζονται βέβαια ονόματα –οι Αμερικανοί είναι προσεκτικοί– αλλά επιβεβαιώνονται οι συνεχείς επαφές της Novartis με υπουργούς για διευκολύνσεις. Παραθέτω μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα: Ο μακαρίτης Μαυρίκος «είχε σημαντική εμπλοκή στο δίκτυο δωροδοκίας της Νovartis. Αποτελούσε ουσιαστικά τη γέφυρα μεταξύ της εταιρείας και κυβερνητικών αξιωματούχων, έχοντας πρόσβαση σε 3-4 υπουργούς Υγείας». «Κυβερνητικοί αξιωματούχοι και ο υπουργός Υγείας πληρώνονταν για την εγγραφή νέων προϊόντων στην αγορά και την προστασία έναντι της ελάττωσης τιμών».
«Το 2011-12, η φαρμακευτική βιομηχανία είχε μεγάλες μειώσεις τιμών. Η Νovartis όμως δεν είχε τέτοια μείωση στα φάρμακα ογκολογίας και μόνο μικρές μειώσεις σε άλλα φάρμακα». «Η θέση της εταιρείας ήταν ότι μια επένδυση ύψους 150.000 ευρώ σε έναν κυβερνητικό αξιωματούχο είχε τη δυνατότητα να σώσει πολλά εκατομμύρια ευρώ που θα χάνονταν για τη Νovartis». Ετσι επιβεβαιώνεται η πολιτική της εταιρείας ότι το return on investment, ο λόγος δωροδοκίας προς κέρδος, πρέπει να είναι 1 προς 6.
Το Novartis-gate έχει πολλές ομοιότητες με το Water-gate. O Νίξον δεν παραιτήθηκε λόγω της διάρρηξης των γραφείων του Δημοκρατικού Κόμματος, αλλά γιατί προσπάθησε να αποτρέψει την εξιχνίαση της υπόθεσης. Οι απειλές του Νίξον και των φιλικών προς αυτόν ΜΜΕ και η απόλυση του Αρτσιμπαλντ Κοξ, ειδικού ανακριτή για το σκάνδαλο, οδήγησαν την καριέρα του σε ατιμωτικό τέλος. Ποιος προσπαθεί σήμερα να τρομοκρατήσει τους δικαστικούς και να αποτρέψει την εξιχνίαση του σκανδάλου; Οχι βέβαια η κυβέρνηση. Οι μηνύσεις και η απαξιωτική και απειλητική αρθρογραφία κατά των δικαστικών λειτουργών αποτελούν την ύστατη προσπάθεια των «ομαδικά τυφλών» με κληρονομικό δικαίωμα στην εξουσία να αποτρέψουν την έρευνα.
Εδώ βρίσκεται η μόνη σκευωρία: η προσπάθεια να μπει ακόμη μια υπόθεση στο συρτάρι και η δικογραφία στα υπόγεια, αφημένη στη σοφία των ποντικών. Οι ενδείξεις της δικογραφίας δημιουργούν ηθική και πολιτική υποχρέωση στο απαξιωμένο πολιτικό σύστημα να βάλει το μαχαίρι στο κόκαλο. Για την Αριστερά, δεν νοείται πολιτική που να παραβιάζει τις αρχές της ηθικής και της δικαιοσύνης. Η ύβρις κόστισε πολύ για να μην ακολουθήσει η κάθαρση.
Υστερόγραφο: Πολλοί μίλησαν για το ακροδεξιό παραλήρημα του Σαμαρά. Εμένα μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση το συνεχές «αντριλίκι», το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ» του. «Θα μιλήσω όσο θέλω» είπε στον πρόεδρο της Βουλής, μαζί εκπρόσωπος του «αστικού κράτους» και παραβάτης του κανονισμού. «Αν είσαι άντρας, πες το δυνατά» φώναξε σε κάποιον βουλευτή που τον αποδοκίμασε. Μεταξύ νοικοκυραίου της Φίνος Φιλμ και εισαγγελέα στρατοδικείου, έδειξε πως η «νέα» και πιο παλιά Δεξιά δεν έχει πια σχέση με την Ευρώπη στην οποία τόσο ομνύει.
*Άρθρο του Κώστα Δουζίνα στην Εφημερίδα των Συντακτών. Δημοσιεύτηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2018.
